ساختمان هایی که در شهرها واقع می شوند از تنوع کاربری برخوردار است و طراحی نمای ساختمان ها باید گویای کاربری آنها نیز باشد تا کاربر فضای شهری توانایی تشخیص آنها را داشته باشد.

حدوداً 50 درصد فضاهای شهر را کاربری مسکونی (آپارتمانی و ویلایی) تشکیل می دهند. 25 درصد ساختمان های عمومی و 25 درصد باقیمانده راه های دسترسی هستند. بنابراین طراحی نماهای مسکونی بسیار مهم هستند و این به معنی عدم اهمیت ساختمان های عمومی مانند اداری، تجاری، مذهبی و غیره نیست. در ادامه به بررسی نمای انواع کاربری ها پرداخته می شود.

نمای آپارتمان های مسکونی

طراحی نمای آپارتمان مسکونی تخصصی است میان رشته ای که ترکیبی از دانش معماری و طراحی شهری باید ملاک عمل قرار گیرد. استفاده از فنون طراحی شهری در ایجاد کلیتی هماهنگ در کوچه، خیابان و میدان و استفاده از خلاقیت معماری برای ایجاد تنوع، همزمان باید وارد عمل  شوند.

خط و شکل دو عنصری هستند که در ایجاد هماهنگی جداره ها و نماها می توانند نقش بسیار پررنگی بازی کنند. بخصوص در طراحی نمای ساختمان مسکونی که تراس ها، دیوارها و پنجره ها در حیطه ی شکل و میله جان پناه پنجره ها، المان های سازه ای (تیر و ستون)، لبه ها و غیره در حیطه ی خط قرار می گیرند.

در امتداد بودن، ایجاد ریتم و تکرار کردن، در تضاد قرار دادن و غیره، تکنیک هایی است که خط و شکل در کنار هم می توانند اصول طراحی نمای آپارتمان های مسکونی را شکل دهد.

طراحی نمای ساختمان ویلایی

ساختمان های ویلایی با توجه به اینکه در مرکز سایت طراحی قرار می گیرند و از کناره های شرقی و غربی به زمین مجاور اتصال ندارند، از اهمیت کمتری نسبت به طراحی نمای ساختمان های آپارتمانی شهری برخوردارند.

همچنین این ساختمان ها با حداکثر2 الی 3 طبقه نسبت به ساختمان های آپارتمانی شهری که 6 یا 7 طبقه هستند، از نظر ارتفاعی نیز کوتاهتر بوده و در کل می توان گفت که فنون معماری بیشتر از طراحی شهری در طراحی نمای این بناها کاربرد دارد.

نمای بیرونی ساختمان ویلایی تأثیر قابل توجهی در افزایش ارزش مادی و زیبایی بصری آن ساختمان دارد. علاوه بر این نمای بیرونی ساختمان همواره در معرض تغییرات جوی قرار داد و درنتیجه ضروری است که با مصالح با کیفیت ساخته شود تا از گزند تغییرات در امان بماند و زیبایی و کیفیت خود را با گذر زمان از دست ندهد.

برای طراحی نمای بیرونی ساختمان ویلایی طرح‌های مختلفی وجود دارد. برای مثال ممکن است یک ساختمان با طرح کلاسیک، مدرن، سنتی و غیره ساخته شود. اصولا بهترین طرح‌ها برای نمای بیرونی ساختمان طرح‌های مدرن هستند که روح زمانه دارند. این نوع از طرح‌ها با اکثر سلیقه‌ها سازگاری دارند. البته لازم به ذکر است که همیشه باید به فضای شهری خود و بافت شهر خود توجه داشته و در انتخاب طرح مناسب برای نمای ویلا مطابق با وضعیت جغرافیایی محلی حساس بود.

طراحی نمای ساختمان‌ اداری

طراحی نمای ساختمان های اداری اهمیت خاص خود را در بین ساختمان های شهری دارند. بناهایی با کاربری شهرداری، استانداری، فرمانداری، دادگستری، شعبات اصلی و فرعی بانک ها و غیره، از جمله این ساختمان ها هستند. بناهای اداری دولتی مانند وزارت خانه ها، جزو بناهای خاص محصوب می شوند که دارای فرم و نمایی خاص هستند که باید نسبت به بناهای اطراف قابل تشخیص باشد. نمای بانک ها هم موقعیتی مشابه دارند و معمولاً از دستورالعمل های خاص خود در طراحی نما طبعیت می کنند.

این بناها با توجه به اینکه باید به راحتی شناسایی شوند، فرم و نمایی خاص باید داشته باشند و از نمای هماهنگ جداره اصولاً نباید طبعیت کنند.

در طراحی نمای ساختمان‌های تجاری و یا اداری معمولا باید از عناصری استفاده شود که نشان‌دهنده ماهیت این ساختمان‌ها باشد و با بافت شهری هم هماهنگ و همسو باشد.

طراحی نمای ساختمان ممکن است در سبک مینیمال، مدرن، کلاسیک، سنتی و یا تلفیقی باشد. نمای مینیمال بسیار ساده است و در آن از متریال و مصالح یک دست و هماهنگ استفاده می‌شود. نمای مدرن با مصالح به روز و مطابق با مد ساخته می‌شود و ساده‌تر از سبک کلاسیک است. این نما با مصالحی مانند سنگ یا چوب و یا آجر طراحی می‌شود و معمولا طرفداران خاص خودش را دارد. نمای سنتی مطابق با سبک سنتی و با المان‌های سنتی طراحی می‌شود و بسیار زیبا و آٰرام‌بخش است. در این سبک تلفیقی از انواع مصالح و متریال‌های مختلف استفاده می‌شود.

طراحی نمای ساختمان‌ تجاری

ساختمان های تجاری بیشترین تردد را در بین کلیه ی ساختمان های شهری دارند و نمای این بناها بیشتر در معرض دید قرار دارد. لذا باید خاص بوده و در تضاد با بافت محیط، از نظر فرم، مصالح و رنگ باشد. طراحی نمای ساختمان تجاری در بیشتر اوقات بصورت حجمی نیست چون متراژ زمین در ساختمان تجاری دارای قیمت بالایی است و عملاً مالک یک ساختمان تجاری ترجیح می دهد از بیشترین مساحت زمین برای ساخت استفاده کند و به همین دلیل معمولاً با نمایی دو بعدی مواجه هستیم. هنر طراح نما در ساختمان تجاری این است که با خطوط، سطوح و مصالح، حداکثر تنوع را در نمای تجاری ایجاد کند.

طراحی نمای ساختمان‌ مذهبی

طراحی نمای ساختمان مذهبی در تضاد صد در صدی با جداره قرار می گیرد و این نکته با رجوع به معماری قدیم ایران قابل درک است. با نگاهی موشکافانه به میدان نقش جهان اصفهان، عملاً می توان این تضاد را هم در مسجد جامع و هم در مسجد شیخ لطف الله مشاهده کرد. اصولاً محور قرارگیری فضاهای مذهبی مانند مسجد با محور قرارگیری بناهای دیگر متفاوت است که جهت قبله این محور را تعریف می کند در صورتی که نماهای بناهای دیگر، تحت تأثیر هندسه خیابان و میدان هستند. همین عامل مهم در شکل گیری نماهای بناهای مذهبی، باعث تضاد بسیار زیادی در جداره شده است.

طراحی نمای ساختمان‌ های بلند (برج ها)

برج ها به عنوان نشانه های شهری شناخته می شوند. این ابر ساختمان ها از فاصله های بسیار دور در شهر قابل شناسایی هستند و طراحی نمای این ساختمان ها که بصورت 360 درجه است بسیار حائز اهمیت است. طراحی نمای ساختمان های بلند، توجه به مقیاس مصالح ضروری است. در این ساختمان ها عملاً مصالح ریزدانه کاربردی ندارد و یا بهتر است گفته شود بغیر از طبقه همکف، کاربردی ندارد. چون مصالح ریزدانه مانند آجر، در فاصله دور دیده نمی شود. با توجه به ارتفاع زیاد این آسمان خراش ها، استفاده از صنعتی سازی در این بناهای خاص، می تواند یک راهکار مفید باشد. مصالحی مانند سیمان در انواع رنگ ها و ابعاد بزرگ در مدل های مختلف تولید شده اند که در نمای این برج ها و در ترکیب با فلز، نمایی ایده آل می تواند ایجاد کند.

در نهایت باید گفت که استفاده از دانش طراحی معماری و طراحی شهری به صورت توأمان، کلید حل مسائل طراحی نما است. دانش آموختگان رشته ی معماری برای طراحی نمای آپارتمان های شهری، حتماً باید اطلاعات طراحی شهری را نیز در زمینه ی طراحی جداره ها کسب کنند.

بحث نورپردازی در شب، در تمامی کاربری ها از نکات بسیار مهم است. باید توجه شود که نورپردازی فضاهای شب غیر از آپارتمان مسکونی، اهمیت زیادی دارد و به دید شب بخصوص در خیابان ها و میادین مهم کمک شایانی می کند. ولی در آپارتمان های شهری فقط نورپردازی طبقه همکف که مجاور خیابان است و بحث امنیت را برای عابرین پیاده تأمین خواهد کردف بسیار ارجحیت دارد.